هنر برنامه نویسی با پایتون ، بخش نخست : نصب پایتون

پیش از نصب پایتون با اجرای دستور زیر در محیط خط فرمان ویندوز از نصب نبودن آن اطمینان حاصل کنید :

C:\Users\Your Name>python –version

چنانچه Python در سیستم شما نصب باشد خروجی این دستور نسخه پایتون نصب شده را برای شما نمایش می دهد در غیر این صورت پیام Python was not found نمایش داده خواهد شد.

اگر Python در رایانه شما نصب نیست  می توانید برای  دریافت آخرین نسخه آن به بخش Download  از تارنمای  https://www.python.org  مراجعه کنید حال بر اساس محیط مورد نظر این آموزش یعنی Windows و معماری پردازنده رایانه خود که می تواند یکی از دو گزینه 32 بیت (x86) و یا 64 بیت (x64) باشد ، نسبت به بارگذاری فایل نصب مناسب اقدام کنید  لازم به گفتن است که در زمان نگارش این  آموزش ،  امکان انتخاب آخرین نسخه این نرم افزار یعنی  3.9.7 و نسخه قدیمی تر آن  یعنی 2.7.18 وجود دارد. ما در این آموزش از آخرین نسخه این زبان استفاده خواهیم کرد.

 مراحل دریافت فایلهای نصب مورد نیاز  

 از تارنمای  https://www.python.org در تصاویر زیر نمایش داده شده است.

روش نصب :

برای نصب Python  باید فایل نصب دریافت شده در مرحله قبل را اجرا کنید با اجرای این فایل ، برنامه نصب پایتون اجرا شده و پنجره ای  نمایش داده می شود که در آن  دو روش نصب به شما پیشنهاد گردد : نصب پیش فرض و نصب سفارشی

با کلیک بر روی گزینه Install Now  شما روش نصب پیش فرض پایتون را انتخاب خواهید کرد دراین روش نصب ، مسیر نصب پایتون در ویندوز و کتابخانه های مورد نیاز به صورت خودکار و توسط نرم افزار نصب انتخاب خواهند شد و کاربر امکان تغییر مسیر نصب پایتون و یا کم و زیاد کردن کتابخانه ها و بسته های نرم افزاری مورد نظر خود را نخواهد داشت.

با کلیک بر روی گزینه Customize Installation نصب پایتون به صورت سفارشی انجام خواهد شد، به این معنی که کاربر می تواند مسیر نصب پایتون را به دلخواه خود تغییر دهد و ویژگی ها و  بسته های نرم افزاری مورد نیاز خود را که می خواهد به همراه پایتون نصب شوند را انتخاب کند.

در این پنجره با انتخاب گزینه Install launcher for all users (recommended) می توانید مجوز اجرای پایتون را به تمامی کاربران تعریف شده در ویندوز اعطاء کنید. انتخاب نشدن این گزینه به معنای این است که  تنها کاربر جاری یعنی کاربری که در حال حاضر  با آن به ویندوز وارد شده اید می تواند پایتون را اجرا کند. با توجه به اینکه به طور معمول در سیستم عامل ویندوز بیش از یک کاربر تعریف می شود از این رو  توصیه می شود که گزینه Install launcher for all users (recommended) را انتخاب کنید.

با انتخاب گزینه Add Python 3.9 to PATH  مسیر نصب پایتون و فایل اجرایی آن به صورت خودکار به متغیر  سیستمی Path در سیستم عامل ویندوز اضافه خواهد شد لازم به یادآوری است که Path  یکی از متغیر‌های محیطی(Environment Variables(ستم عامل ویندوز است. این متغیر حاوی فهرست پوشه ها و مسیر هایی است  که سیستم عامل در آن‌ها به دنبال یک فایل اجرایی هم نام با دستور وارد شده در خط فرمان می‌گردد. توصیه میشود این گزینه انتخاب گردد.

توجه : چنانچه به هر دلیلی این گزینه را به هنگام نصب پایتون انتخاب نکرده باشید می توانید پس از نصب پایتون و از مسیر  Control Panel\System and Security\System به پنجره System Properties دسترسی پیدا کرده و با کلیک بر روی دکمه Environment Variables نسبت به اضافه کردن مسیر اجرای Python به متغیر Path موجود در بخش System variable اقدام نمایید.

با کلیک بر روی Install Now  فرآیند نصب پایتون شروع شده و پنجره زیر نمایش داده می شود.

نمایش پنجره زیر به معنای پایان موفقیت آمیز فرآیند نصب است.

برای اطمینان از نصب صحیح پایتون می توانید دستور python  --version را در خط فرمان ویندوز اجرا کنید ، نمایش نسخه پایتون در خروجی این فرمان گویای نصب موفقیت آمیز پایتون است.

نصب سفارشی :

چنانچه در پنجره اولیه نصب پایتون به جای کلیک بر روی گزینه Install Now بر روی گزینه  Customize Installation کلیک کنید دو پنجره زیربه ترتیب توسط نرم افزار نصب نمایش داده خواهد شد و شما می توانید بسته های نرم افزاری مورد نیاز خود را برای نصب به همراه پایتون انتخاب کرده و مسیر نصب پایتون را به دلخواه خود تغییر دهید همچنین می توانید ویژگی ها ی پیشرفته  مورد نظر خود را که باید در طول نصب پایتون اعمال گردند را انتخاب نموده و یا از حالت انتخاب خارج کنید.

محیط برنامه نویسی و اجرا در Python

1-    برنامه نویسی در خط فرمان پایتون (حالت تعاملی)

با اجرای دستور python  و یا py  در خط فرمان ویندوز می توانید به خط فرمان تعاملی مفسر پایتون وارد شوید و برنامه های ساده خود را در این محیط بنویسید و خروجی آنرا مشاهده کنید. با ورود به محیط تعاملی پایتون نشانگر خط فرمان به علامت >>>  تغییر خواهد یافت و این به معنای آمادگی مفسر پایتون برای دریافت دستورات زبان برنامه نویسی از کاربر است.  در دستورات چند خطی که ادامه دستور در خط و یا خط های بعدی قرار خواهد گرفت علامت سه نقطه (...) در ابتدای خط فرمان ظاهر خواهد شد.

 این محیط برنامه نویسی مناسب اجرای دستورات ساده پایتون بوده و برای اهداف آموزشی و یا آزمون صحت عملکرد برنامه های کوتاه پایتون مناسب است. برای خروج از محیط تعاملی برنامه نویسی در پایتون کافی است دستور exit() را اجرا کنید.

در مثال زیر ساده ترین دستور پایتون یعنی("Hello World") print که پیام Hellow World را به کاربر  نمایش خواهد داد ، در این محیط اجرا شده است در مثال دوم  از دستور if استفاده شده است :

2-    ایجاد فایلهای حاوی دستورات Python

فایل متنی ساده ای که تعاریف و دستورات زبان برنامه نویسی پایتون در آن ذخیره می شود را کد منبع ( Source Code) ، Script و یا Module  می نامند. برای ایجاد یک Script نیازی به هیچ ابزار ویژه ای نیست و برای ساخت آن کافی است تا با استفاده از یک  نرم افزار ساده ویرایشگر متن مانند برنامه Notepad موجود در سیستم عامل ویندوز و یا نرم افزار رایگان Notepad++  یک فایل متنی ساده با پسوند .py ایجاد کنید و دستورات و تعاریف مورد نیاز برنامه خود را در آن وارد نمایید و سپس فایل ساخته شده  را ذخیره کنید. ما در سرتاسر این آموزش کدهای خود را با نرم افزار Notepad++  خواهیم نوشت. ین نرم افزار رایگان را  می توانید از نشانی https://notepad-plus-plus.org دریافت کنید.

برای اجرای Script نوشته شده تنها کافیست تا در خط فرمان سیستم عامل ویندوز  دستور فراخوانی مفسر پایتون یعنی python  و یا py  به همراه نام و مسیر کامل کامل script  مورد نظر اجرا گردد.

برای مثال ما با استفاده از نرم افزار Notepad++ یک اسکریپت ساده که تنها حاوی یک دستور ساده  print("Hellow World") است را ساخته و آن را با نام  firstprog و با پسوند .py در مسیر D:\test ذخیره کرده ایم بنابراین مسیر کامل دسترسی به این اسکریپت عبارت است از :

D:\test\ firstprog.py

حال برای اجرای این اسکریپت کافی است تا دستور زیر را در خط فرمان ویندوز اجرا کنید :

C:\> python d:\test\firstprog.py

محمد ایزانلو

پایان بخش نخست هنر برنامه نویسی با پایتون

اردیبهشت 1401 هجری خورسیدی